Wybory w pigułce

7 kwietnia wybieramy swoich przedstawicieli do samorządu terytorialnego. Ekspert RADIO HOT Nysa ds. prawnych adwokat Michał Olszyński przygotował vademecum głosowania.

Kiedy i kto może głosować?

7 kwietnia 2024 roku odbędą się wybory samorządowe. Osoby, które ukończyły 18 rok życia będą mogły głosować w godzinach od 7.00 do 21.00 w obwodach wyborczych, w których ujęci zostali w spisie wyborców w Centralnym Rejestrze Wyborców. Zwykle będzie to miejsce wynikające z zameldowania wyborcy na pobyt stały.  W przeciwieństwie do wyborów parlamentarnych głosu nie można oddać w innym miejscu w oparciu o wystawione zaświadczenie o prawie do głosowania. Nie można też głosować za granicą.

W niedzielnych wyborach oddajemy głosy na czterech kartach do głosowania:

- na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (karta na różowym tle),

- na radnego do rady miejskiej lub rady gminy  (karta na szarym tle),

- na radnego do rady powiatu (karta na żółtym tle),

- na radnego do sejmiku województwa (karta na niebieskim tle).

Co ciekawe, można w związku z powyższym nawet cztery razy pojawić się w lokalu wybiorczym i za każdym razem oddać jeden głos. Można też oczywiście pobrać przy jednej wizycie cztery karty do głosowania i zagłosować na czterech kandydatów.

Gdzie głosować?

Głos w wyborach oddajemy w obwodowych komisjach wyborczych. Zwykle komisje te ulokowane są w tych samych miejscach w każdych wyborach, ale czasem dochodzi do zmian. Adres właściwego lokalu wyborczego znajdziemy m. in. na tablicach ogłoszeń w urzędach miejskich i gminnych, na słupach ogłoszeniowych, lecz również w aplikacji MObywatel (w usłudze Wybory). Adresy są też umieszczone na stronie Państwowej Komisji Wyborczej  w wyszukiwarce obwodowych komisji wyborczych.

Jaki dokument należy zabrać na głosowanie?

Aby uzyskać karty do głosowania należy okazać w lokalu wyborczym ważny dokument tożsamości – czyli co do zasady dowód osobisty lub paszport. Dowodem osobistym, co staje się coraz bardziej popularne na co dzień, można wylegitymować się także w aplikacji Mobywatel.

Czy ma znaczenie miejsce kandydata na liście komitetu wyborczego?

Komitety wyborcze zwykle wystawiają więcej niż jednego kandydata w wyborach do rad gmin, powiatu i sejmiku województwa. Miejsce danego kandydata nie decyduje o wyborze danego kandydata w pierwszej kolejności. Liczy się liczba oddanych głosów na danego kandydata. Może być więc tak, że mandat uzyska osoba z dalszego miejsca na liście, a nie uzyska mandatu kandydat z wyższego miejsca.

Jak oddać ważny głos w wyborach?

Głosowanie polega na postawieniu znaku „X” na karcie do głosowania w kratce z lewej strony obok nazwiska danego kandydata. Znak „X” oznacza co najmniej dwie przecinające się linie w obrębie kratki. Inny znak (np. „V” lub zamalowanie całej kratki) może prowadzić do uznania głosu za nieważny. Co ważne, można na danej karcie do głosowania oddać tylko jeden głos.

W przypadku wyborów do rad gmin, powiatu i sejmiku województwa karta do głosowania będzie zawierać większą liczbę list – tyle, ile jest komitetów wyborczych w danych okręgu wyborczym. Musimy zatem najpierw znaleźć listę, na którą chcemy oddać głos, a następnie kandydata, którego zamierzamy wybrać.

Może się zdarzyć sytuacja, że w wyborach na wójta będzie tylko jeden kandydat. Wówczas dostępne będą dwa pola – „za” lub „przeciw”.

Kiedy oddany głos jest nieważny?

Zgodnie z Kodeksem Wyborczym oddany głos będzie nieważny w sytuacji, gdy zostanie postawiony znak „X” przy nazwisku więcej niż jednego kandydata na danej karcie do głosowania lub gdy nie zostanie postawiony taki znak w żadnej kratce.

Komu zgłaszać zastrzeżenia dotyczące wyborów?

Każda osoba może zgłaszać zaobserwowane nieprawidłowości dotyczące wyborów. Można to zgłaszać zarówno we własnym zakresie lub przez tzw. mężów zaufania. Jeśli mamy zastrzeżenia do pracy danej obwodowej komisji wyborczej, to należy poinformować „wyższą instancję” czyli okręgową komisję wyborczą lub delegaturę krajowego biura wyborczego. Poważniejsze naruszenia zasad wyborczych stanowią wykroczenia lub nawet przestępstwa. Dlatego można też zgłaszać nieprawidłowości Straży Miejskiej lub Policji.

Adwokat Michał Olszyński

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U.2023.2408 t.j.
z dn. 07.11.2023 r.)